در بین هیجان‌هایی چون اضطراب ، ترس ، اندوه، شادی، انزجار و… می‌توان به خشم به عنوان یکی از قدرتمندترین هیجان‌ها اشاره کرد. خشم را می‌توان نوعی واکنش، نسبت به شرایط نامناسب در نظر گرفت که شدت بروز آن بر حسب شخصیت انسان‌ها متفاوت است ولی اگر کنترل نشود، می‌تواند تبدیل به مصیبتی بزرگ شده و زندگی انسان را به ورطه نابودی بکشاند
خشم چیست ؟
یکی از بزرگترین نعمت هایی که خداوند به انسان عطا فرموده هیجان ها هستند ، نقش هیجان در زندگی به قدری پررنگ است که عدم حضور آنها ، زندگی را برای انسان بی‌روح و بی‌رنگ خواهد کرد، از طرفی مقوله هیجان در ایجاد ارتباطات ما با اطرافیان تاثیر بسزایی دارد چرا که می‌توانیم از طریق آنها احساسات و عواطف خود را بروز داده و در مقابل ، احساسات دیگران را درک کرده و شایسته‌ترین رفتار را در برابر آنها نشان دهیم.
به طور کلی اداره کردن هیجان‌ها تقریبا کاری غیرممکن است، اما در صورتیکه بتوانیم در این زمینه به خود آگاهی و دانش کافی دست پیدا کنیم و نسبت به مراحل ظاهر شدن آنها شناخت لازم را داشته باشیم ، می‌توانیم کنترل و مدیریت بهتری روی رفتار ناشی از هیجان خود داشته و قدمی مثبت در جهت بهتر شدن ابعاد مختلف زندگی خود برداریم.
هیجان‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
هیجان‌های مثبت که این دسته از هیجان‌ها با حالت عاطفی خوبی همراه هستند مثل عشق.
هیجان‌های منفی که بر خلاف هیجان‌های مثبت ، با حالت عاطفی خوبی همراه نیستند مثل نفرت.
در فرهنگ لغات، خشم واژه‌ای مقابل خشنودی است. در واقع فرد خشمگین فردیست که از لحاظ روانی و روحی حالت برانگیختگی و برافروختگی را تجربه کرده و از نظر فیزیولوژیکی دچار تغییراتی چون افزایش هورمون آدرنالین ، افزایش ضربان قلب و فشار خون ، افزایش شدت تنفس ، ترشح کورتیزول و … می‌شود. البته این تغییرات در زمانی که انسان در حالت جنگ و گریز قرار دارد واکنشی طبیعی برای حفظ بقاست ، اما زمانی که فرد در معرض خطر جدی قرار نداشته باشد و با ساده‌ترین اتفاقات هیجان خشم را از خود بروز دهد غیرطبیعی و آسیب‌رسان خواهد بود.
به طور کلی واکنش انسان‌ها در مقابل خشم ، به چهار دسته زیر تقسیم می‌شود :
فرو خوردن خشم و پنهان کردن خشم می‌تواند تاثیرات مخربی روی روابط نزدیک و صمیمانه داشته باشد به این دلیل که پنهان کردن خشم ، سبب عدم آگاهی فرد مقابل از ناراحتی شما و علت آن می‌شود و این مسئله می‌تواند در طولانی مدت تاثیرگذار باشد ، همچنین فروخوردن خشم به مرور فرد را در معرض اختلالاتی چون افسردگی ، اضطراب و دردهای جسمانی مخصوصا سردردهای طولانی مدت قرار دهد.
ابراز خشم به طوری که فرد مدیریت خشم داشت باشد و با آرامش و مودبانه ، راجع به موضوعی که سبب ناراحتی او شده صحبت کند و خواستار رفع علت ناراحتی گردد. بروز خشم به صورت هدفمند ، می‌تواند بسیار مفید باشد.
عصبانیت هنگامی بروز پیدا می‌کند که فرد خشمگین ، خشم خود را در قالب رفتارهایی نامناسب ، مثل داد زدن و ناسزا گفتن بروز دهد. در واقع می‌توان خشم را نوعی هیجان در نظر گرفت در حالی که عصبانیت ، رفتار ما خواهد بود.
مدیریت خشم یک روش علمی در برخورد با خشم است و استفاده از آن نیازمند آگاهی از راه های کنترل خشم و مدیریت خشم می‌باشد. لذا دانستن راهکارهای مفید که در ادامه ذکر خواهد شد می‌تواند در کنترل خشم تا حدودی موثر واقع شود.
تکنیک‌های عملی کنترل خشم :
- در ابتدا، برای کنترل خشم ، هرگز منکر وجود آن در خود نشوید.
- یکی از راه های کنترل خشم این است که به خود فرصت دهید تا بتوانید به طور صحیحی خشم خود را ارزیابی کنید،
- انجام اعمالی چون استحمام ،
- پیاده روی ،
- فعالیت‌های ورزشی
- و … می‌تواند مفید باشد،
همچنین حین انجام این کارها می‌توانید با خود گفتگویی داشته باشید، بطور مثال:
- علت عصبانیت و خشم من چه بود؟
- آیا قضاوت نا به جا باعث این خشم شد؟
- آیا انتظاراتم نامعقول است؟
- آیا موضوعی از قبل مرا آزار می‌داد؟
- توجه داشته باشیم زیر سوال بردن مقوله خشم موجب تضعیف آن می‌گردد.
- سعی کنید تفکر همه یا هیچ را از خود دور کنید، مانند این جمله : همه باید با من با احترام رفتار کنند.
- هرگز مسائل را شخصی سازی نکنید.
- کمال گرایی را از خود دور کنید.
- شناخت و آگاهی خود را از تظاهرات فیزیکی خشم بالا ببرید.
- در لحظه خشم به سودمندی و غیرسودمندی آن توجه کنید.
- از راه های کنترل خشم ، می‌توان به در نظر گرفتن پاداش و جریمه برای خود اشاره کرد. برای رفتارهای مبتنی بر خشم خود جریمه و برای رفتارهای مطلوب خود پاداش در نظر بگیرید.
- راجع به زندگینامه افراد صبور مطالعه داشته باشید. یادتان باشد اشتباه کردن به معنای انسان بد بودن نیست و همه افراد بشر حق اشتباه کردن دارند ، بنابراین اشتباهات انسانی نباید خشم را در شما تقویت کند.
- سعی کنید شوخ طبعی و خوش بینی را در خود پرورش داده و تمرین کنید. یادداشت‌های روزانه در مورد موضوعاتی که باعث خشم شما می شود می تواند تا حدی باعث فروکش کردن این هیجان گردد.
- تمرینات تنفس ، مدیتیشن، گوش دادن به موسیقی و استنشاق رایحه مورد علاقه می‌تواند یکی از راهکارهای مفید برای کنترل خشم و آرام‌تر شدن شما باشد.
- اگر در بحث یا گفتگویی هستید که سبب خشمگین شدن شما می‌گردد، سعی کنید نخستین حرفی که به ذهنتان می‌رسد را بیان نکنید زیرا افراد خشمگین ، با عجله نتیجه‌گیری می‌کنند ، این در حالیست که گاهی این نتیجه‌گیری‌ها اشتباه می‌باشد پس ابتدا به حرف خود فکر کنید، سپس آن را بیان کنید.
عدم مدیریت و کنترل خشم چه تبعاتی به دنبال دارد؟
در ابتدا عدم مدیریت خشم می‌تواند در ارتباطات اجتماعی افراد ، مشکل ایجاد کند.
گاهی عدم مدیریت خشم، سبب آسیب زدن به خود شخص و دیگران می‌گردد.
عدم مدیریت خشم ، به اعتبار اجتماعی فرد، لطمه وارد می‌کند.
پس از تخلیه یکباره خشم ، شاید به حس آرامش برسیم ، اما باید بدانیم این راه درستی برای مدیریت خشم نیست ، زیرا دچار پشیمانی خواهیم شد.
